30 Ocak 1923 tarihinde TBMM Hükümeti ile Yunan Hükümeti arasında imzalanan Nüfus Mübadelesi Sözleşmesi sonucu gerçekleşen zorunlu göç uygulamasıyla Yunanistan ve Türkiyeden yaklaşık 2 milyon insan doğdukları toprakları terk etmek zorunda kalmışlardır.
Sahip oldukları ne varsa geride bırakmak zorunda kalan bu insanlar; yalnızca taşıyabildikleri eşyaları, anıları, gelenekleri ve kültürleriyle yeni vatanlarına yerleştiler.Geride bırakmak zorunda kaldıkları değerleri; mal varlıkları, evleri, kaybettikleri yakınlarının mezarları ise Çatalca'da Mübadele Müzesi sayesinde bir nebze olsun var olmaya devam ediyor.
2001 yılında kurulan Lozan Mübadilleri Vakfı; sonut ve kültürel değerlerin korunabilmesi için pek çok çalışma yapmış, bu alanda elde ettiği tüm bilgi, belge ve kalıntıyı özenle değerlendirmiştir.Mübadele Müzesi bu kapsamda yapılan çalışmaların sergilendiği bir alan olmasıyla birlikte, Türkiye'nin göç temalı ilk müzesidir.
Müze Binası, Rumlar'ın yaşadığı dönemde taverna olarak, Cumhuriyet döneminde ise banka olarak hizmet vermiş tarihi bir binadır.Avrupa 2010 Kültür Başkenti Ajansı, Lozan Mübadilleri Vakfı ve Çatalca Belediyesi işbirliği ile müzeye dönüştürülen bu yapı, Ölçer Ailesi'nin tahsisi sonucu 'Mübadele Müzesi' olarak restore edilmiştir.
Mübadele Müzesi mübadele sürecini yaşamış kuşağın anılarını, fotoğraflarını, görsel ve işitsel kültürel miraslarından örnekleri barındırır.Ana dilde söylenen türkülerden, çeşitli kitap ve haritalara, el dokuması ürğnler, gelin çeyizlerden, nüfus kayıt belgelerine ve ev eşyalarına kadar döneme ışık tutan pek çok materyale sahiptir.
Geçmişe yolculuğa kapı açan Mübadele Müzesi'ni gezerken mübadillerin acı tatlı tüm duygularını kalbinizin derinliklerinde hissedeceksiniz.